Bùi Chát lần đầu triển lãm tranh giấy dó

Gieo dó ngồi ngó là triển lãm cá nhân lần thứ 9 của nghệ sĩ Bùi Chát, diễn ra từ 26/11 - 3/12/2024 tại Maii Artspace 72/7 Trần Quốc Toản, phường Võ Thị Sáu, Q.3, TP.HCM.

Bùi Chát là một họa sĩ tự dạy, anh theo học và tốt nghiệp cử nhân văn chương, rồi cử nhân luật, anh chưa từng học bất cứ một trường hoặc khóa học nghệ thuật chính quy nào.

Họa sĩ Bùi Chát lần đầu triển lãm tranh giấy dó

Trước khi trở thành một họa sĩ chuyên nghiệp, Bùi Chát là một thi sĩ, anh đã xuất bản 7 tập thơ, thơ Bùi Chát được dịch và giới thiệu qua một vài ngôn ngữ khác. Bùi Chát cũng được xem là một người hoạt động xuất bản đáng nể.

Sau nhiều lần phải bỏ dở con đường hội họa, Bùi Chát cầm cọ lại một cách chuyên tâm vào năm 2019, hiện Bùi Chát đang chủ trương một lối hội họa riêng có tên gọi là Hội họa Tình huống.

Gieo dó ngồi ngó là triển lãm thứ 9 của Bùi Chát. Bộ sưu tập này gồm 23 bức tranh mực tàu màu nước trên giấy dó được anh sáng tác chủ yếu trong năm 2022, và vài bức trong năm 2024.

Tác giả đã ứng dụng một kỹ thuật riêng biệt, cộng với bút pháp linh hoạt, lúc mềm mại uyển chuyển lúc mạnh mẽ dứt khoát, đã tạo ra những bức tranh màu nước có hiệu ứng như sáp dầu

Tuy vẫn sử dụng phong cách nghệ thuật đặc trưng của mình, nhưng trong loạt tranh Gieo dó này, Hội họa tình huống của Bùi Chát đã được biến ảo phù hợp trên chất liệu mới là giấy dó, tạo nên một bề mặt lạ, vừa theo hướng thể nghiệm đương đại vừa gợi nhớ hội họa truyền thống phương đông.

Chia sẻ thêm về thông điệp của cuộc triển lãm, Bùi Chát cho biết: “Gieo dó là một kiểu gieo nghệ thuật, gieo tinh thần của tác giả vào chất liệu mới là giấy dó. Tác giả tự ý thức đây chỉ là bước khởi đầu trong một địa hạt mới, nói cách khác là khởi đầu cho một hành trình mới của nghệ thuật”. Và vẫn trên tinh thần thể nghiệm là chính, Bùi Chát nghĩ rằng khi đã chọn nghệ thuật là con đường thì phải luôn luôn bước đi, luôn luôn thể nghiệm.

9 cuộc triển lãm với gần 300 bức tranh, chưa bao giờ thấy Bùi Chát đặt tên cho các bức tranh một cách rõ ràng, cụ thể. Phần lớn các tên tranh đều là Không đề và được đánh số theo thứ tự, hoặc tên tranh được đặt theo tên triển lãm và được đánh số. Bùi Chát cho biết, vì không muốn áp đặt hay định hướng cách hiểu nghệ thuật cho công chúng nên anh không muốn đặt tên cho tác phẩm, ngoài ra với Bùi Chát thì một cái tên cụ thể nào đó sẽ không bao giờ diễn đạt được diễn biến thực sự của các tình huống.

Có lẽ trong hơn 20 năm thực hành nghệ thuật từ thơ cho đến hội họa, Bùi Chát chỉ quan tâm và cố gắng thể hiện những vấn đề cốt lõi nhất, và luôn định vị tác phẩm của mình nằm ở ranh giới giữa nghệ thuật và không nghệ thuật.

Họa sĩ Phan Trọng Văn - người phụ trách chuyên môn của Maii Artspace nhật xét: "Loạt tranh màu nước mà Bùi Chát vẽ trên Giấy Dó ở triển lãm lần này mang đến một trải nghiệm nghệ thuật độc đáo và sáng tạo. Việc sử dụng kỹ thuật vẽ khô với những nét thiếu, đứt gãy… không những tạo ra sự thú vị trong từng bức tranh mà còn gợi nhớ đến nghệ thuật thư pháp truyền thống. Những nét vẽ này không chỉ tượng hình những con chữ, những bài thơ haiku trừu tượng, mà còn là cảm xúc tuôn trào như không control được của một người nghệ sĩ vừa là nhà thơ đương đại, vừa là hoạ sĩ, thể hiện qua từng đường nét.

Giấy dó, với kết cấu và bề mặt đặc biệt, tạo điều kiện lý tưởng cho việc thể hiện bằng màu nước (water color) với độ thấm nhanh của giấy và loang của màu. Người vẽ cũng có thể tạo ra những hiệu ứng bề mặt giống như sáp dầu hay pastel khi vẽ khô, chỉ lướt nhẹ bề mặt giấy với lượng ngậm màu của cọ lông mềm ít nước, nó mang lại cảm giác thô ráp, đứt gãy… và đầy sức sống. Sự tương phản giữa những nét vẽ khô và những mảng màu nước hòa quyện tạo ra một không gian nghệ thuật phong phú, đa chiều. 

Thể nghiệm này không chỉ là một cách để khám phá kỹ thuật mà còn là một hành trình tìm kiếm bản sắc cá nhân trong nghệ thuật. Bùi Chát đang mở ra một con đường mới, nơi mà những quy tắc truyền thống có thể được phá vỡ để tạo ra những tác phẩm mang tính sáng tạo và cá tính riêng. Điều này không những thể hiện sự dũng cảm trong việc thử nghiệm mà còn cho thấy sự nhạy bén trong việc kết hợp các yếu tố nghệ thuật khác nhau. Loạt tranh này của Bùi Chát không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là một cuộc hành trình khám phá bản thân và nghệ thuật, mở ra những khả năng vô hạn cho sự sáng tạo trong tương lai...

Nhà nghiên cứu Hà Vũ Trọng: "Với Gieo dó ngồi ngó - lần này hoạ sĩ outsider Bùi Chát trở lại như một định kì thường xuyên trong hành trình thực hành nghệ thuật không ngừng nghỉ của anh. Loạt tranh mới vẽ bằng màu nước và mực tàu trên giấy dó thủ công của người Dao Đỏ, có lẽ đây là những chất liệu rất thích hợp cho việc thử nghiệm loại tranh trừu tượng và vô hình thể (Informalism). Vẫn lối tiếp cận bằng sự tự phát và trực giác của phong cách Tachism, như nhiều cuộc triển lãm trước đây, tiêu đề lần này cũng như các lần trước không nhằm khơi gợi bất cứ tính chuyên đề nào, chúng là những cách chơi giỡn ngôn ngữ theo tinh thần Dada để tránh bất cứ tính áp đặt nào, tất cả nhằm hướng tới sự trừu tượng toàn diện.

Gieo dó ngồi ngó được thể hiện bằng phong thái đầy những cử chỉ mang tính nhịp điệu, có cấu hình đậm đặc đường nét như nghệ thuật thư pháp, làm ta nhớ tới tranh của Mark Tobey. Bằng một năng lượng tự phát hay một nguyên tắc mà trong nghệ thuật thư hoạ gọi là “khí vận sinh động”, có thể xem đây là một loại thư pháp trừu tượng chủ yếu với những nét mực, màu khô cùng nước trên bề mặt và đặc tính thẩm thấu của giấy, tất cả hoà quyện vào từng cử chỉ mang nhịp điệu, như hiệu ứng của cảm giác kèm (synaesthesia) mà Kandinsky nêu ra, và ta có thể thấy màu sắc đồng thời cùng với âm thanh tương ứng. Gieo dó cũng là nơi trí tưởng tượng gặp gỡ trên bề mặt tấm giấy dó đơn sơ, nhưng cũng là không gian biểu tượng cho thế giới bên trong, và cái không gian bên trong này gần với không gian vô hạn của vũ trụ mà người nghệ sĩ tự tạo ra cho chính mình.

Theo Minh Anh Báo giáo dục